این مطلب حقوقی 
توسط وکیل پایه یک دادگستری حسن اسماعیلی تایید شده است. 
وقتی یک پرونده کیفری (مثل سرقت، ضرب و جرح، کلاهبرداری و…) در دادگاه بررسی می‌شود، ممکن است پس از صدور حکم نهایی در مرحله تجدیدنظر، باز هم کسی بخواهد دوباره پرونده را بررسی کند. در این‌جا مفهومی به نام فرجام‌خواهی مطرح می‌شود.
فرجام‌خواهی یعنی درخواست بررسی مجدد حکم قطعی یک پرونده در دیوان عالی کشور، اما فقط در شرایط خاص و فقط برای برخی از پرونده‌ها. این مرحله، آخرین و بالاترین سطح رسیدگی قضایی است و بیشتر از نظر شکلی و قانونی بودنِ روند دادرسی بررسی می‌شود، نه از نو رسیدگی به اصل دعوا.
فهرست مطالب
فرجام‌خواهی در چه پرونده‌هایی ممکن است؟
در تمام پرونده‌های کیفری نمی‌توان فرجام‌خواهی کرد. فقط در موارد خاص که قانون مشخص کرده، این امکان وجود دارد. مهم‌ترین پرونده‌هایی که فرجام‌پذیر هستند:
-
حکم اعدام، رجم، قصاص نفس و اطراف
-
حبس ابد
-
برخی از احکام کیفری صادره از محاکم نظامی
-
مواردی که قانون خاص اجازه فرجام‌خواهی داده باشد
سؤال واقعی یک فرد عادی:
من توی یک پرونده کیفری شاکی خصوصی بودم. دادگاه بدوی حکم حبس برای متهم صادر کرد، ولی در تجدیدنظر، حکم کاهش پیدا کرد و من احساس می‌کنم رسیدگی عادلانه نبوده. وکیلم گفت دیگه حکم قطعی شده. ولی من شنیدم چیزی به اسم «فرجام‌خواهی» هم وجود داره. می‌خوام بدونم دقیقاً فرجام‌خواهی کیفری یعنی چی؟ چه پرونده‌هایی رو شامل میشه؟ آیا من یا متهم می‌تونیم دوباره اعتراض کنیم؟ اصلاً بررسی پرونده تو دیوان عالی چطور انجام میشه؟ آیا این مرحله مثل دادگاه قبلی باز هم بررسی کامل می‌کنه یا فقط از نظر قانونی نگاه می‌کنن؟ و اینکه تا چند روز وقت داریم فرجام‌خواهی کنیم؟
پاسخ وکیل پایه یک دادگستری:
سؤالتون بسیار دقیق و کامل بود، و نشون می‌ده دغدغه‌تون جدی‌ست.
فرجام‌خواهی کیفری، یک مرحله خاص و محدود در رسیدگی قضایی‌ست که فقط در مورد برخی احکام کیفری قطعی‌شده امکان‌پذیر است. برخلاف دادگاه تجدیدنظر که دوباره به پرونده از نظر ماهوی نگاه می‌کند (یعنی بررسی می‌کند که واقعاً کسی مجرم بوده یا نه)، دیوان عالی کشور در فرجام‌خواهی، فقط بررسی می‌کند که آیا مراحل قانونی دادرسی درست انجام شده یا نه.
به زبان ساده:
اگر دادگاه در صدور رأی، قانون را رعایت نکرده باشد یا حقوق شما به عنوان شاکی یا متهم نادیده گرفته شده باشد، دیوان عالی کشور می‌تواند آن حکم را بشکند و پرونده را برای رسیدگی مجدد به دادگاه قبلی یا دیگری بفرستد.
مهلت فرجام‌خواهی
طبق قانون آیین دادرسی کیفری:
-
۲۰ روز از تاریخ ابلاغ حکم قطعی برای اشخاص مقیم ایران
-
دو ماه برای اشخاص مقیم خارج از کشور
در این مدت باید دادخواست فرجام‌خواهی را از طریق دادگاه صادرکننده حکم یا دفاتر خدمات قضایی ثبت کنید.
چه کسانی حق فرجام‌خواهی دارند؟
-
متهم یا وکیل او
-
شاکی خصوصی یا وکیلش
-
دادستان (در مواردی که حقوق عمومی تضییع شده باشد)
مواد قانونی مهم مرتبط با فرجام‌خواهی کیفری
ماده ۴۶۹ قانون آیین دادرسی کیفری:
«آرای قطعی دادگاه‌های کیفری در موارد پیش‌بینی‌شده در قانون، قابل فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور است.»
ماده ۴۷۰:
«فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور فقط ناظر بر رعایت اصول و قواعد دادرسی، انطباق حکم با قانون و عدم نقض قوانین ماهوی است.»
ماده ۴۷۱:
«دیوان عالی کشور نمی‌تواند ماهیت دعوا را بررسی یا رأی صادر کند، فقط در صورت وجود اشکال قانونی رأی را نقض کرده و پرونده را به مرجع صالح ارجاع می‌دهد.»
مواردی که دیوان عالی می‌تواند حکم را نقض کند:
-
عدم صلاحیت دادگاه صادرکننده رأی
-
نقض حق دفاع متهم یا شاکی
-
تناقض بین حکم صادره و مستندات قانونی
-
عدم رعایت آیین دادرسی، مثلاً عدم ابلاغ درست
اگر فرجام‌خواهی پذیرفته شود چه می‌شود؟
اگر دیوان عالی تشخیص دهد حکم صادرشده دارای ایراد شکلی یا قانونی است:
-
حکم نقض می‌شود
-
پرونده به همان دادگاه یا یک دادگاه دیگر برای رسیدگی مجدد ارسال می‌شود
-
در موارد خاص، ممکن است حکم به نفع متهم یا شاکی تغییر کند
اگر فرجام‌خواهی رد شود چه می‌شود؟
در صورتی که دیوان عالی تشخیص دهد حکم مشکلی ندارد و مراحل دادرسی قانونی بوده، حکم تأیید می‌شود و دیگر راهی برای اعتراض نیست، مگر با اعاده دادرسی در آینده.
چه مدارکی برای فرجام‌خواهی لازم است؟
-
دادخواست فرجام‌خواهی
-
کپی حکم قطعی
-
دلایل قانونی و مستنداتی که نشان می‌دهد حکم دچار ایراد شکلی یا حقوقی بوده
-
وکالتنامه در صورت داشتن وکیل
تفاوت تجدیدنظر با فرجام‌خواهی
| ویژگی | تجدیدنظر | فرجام‌خواهی |
|---|---|---|
| رسیدگی به ماهیت دعوا | بله | خیر |
| مرجع رسیدگی | دادگاه تجدیدنظر استان | دیوان عالی کشور |
| تمرکز بر ایرادات | محتوایی و قانونی | صرفاً شکلی و قانونی |
| امکان حضور طرفین | بله | نه (رسیدگی صرفاً بر اساس پرونده است) |
جمع‌بندی
فرجام‌خواهی کیفری، آخرین راه اعتراض به حکم‌های خاص و سنگین کیفری‌ست، که فقط در مواردی خاص و در مهلت محدود انجام‌پذیر است. اگرچه بررسی آن ماهوی نیست، اما می‌تواند باعث نقض حکم شود و مسیر پرونده را به‌کلی تغییر دهد.
برای استفاده درست از این مرحله، شناخت دقیق از مواد قانونی، دلایل شکلی و حقوقی و کمک گرفتن از وکیل متخصص فرجام خواهی کیفری ضروری‌ست.
پرونده های موفق رابطه نامشروع گروه وکلای دیوان سالار
موفقیت‌های ما در پرونده‌های حقوقی، نتیجه تخصص و تجربه تیم حقوقی ماست. در این بخش، شما می‌توانید با برخی از پرونده‌های موفق ما آشنا شوید که نمایانگر تعهد ما به دفاع از حقوق موکلین‌مان است. برای مشاهده لیست کامل پرونده‌های موفق و جزئیات بیشتر، به لینک زیر مراجعه کنید:
پرونده های موفق ما
